COVID-19 için farklı aşı türleri geliştirilmiştir; İnaktif; Sinovac. mRNA; Biontech/Pfizer, Moderna. Viral vektör (Adenovirüs); Sputnik-V, Oxford/AstraZeneca aşıları. Bu aşıların tümü vücudun bağışıklık sistemine COVID-19’a neden olan virüsü güvenli bir şekilde tanıtmayı ve yok etmeyi öğretecek şekilde tasarlanmıştır. Ülkemizde şu an için 2 aşı türü kullanımdadır; Sinovac ve Biontech/Pfizer.
İnaktif aşılar; hastalığa neden olmayan ancak bağışıklık yanıtı oluşturan etkisizleştirilmiş virüs içeren aşılardır. Gelenekselleşmiş yöntemlerle üretilir. Virüs parçalanıp etkisiz hale getirilerek vücudumuza zarar verilmeden bağışıklığımız uyarılır.
mRNA aşıları; Kendi başına güvenli bağışıklık yanıtı oluşturan protein üretmek için genetik olarak tasarlanmış RNA parçacıklarını kullanan son teknoloji bir yaklaşımdır. mRNA’lar, vücudumuzda doğal olarak üretilen protein sentezinde rol alır. Aşı ile alınan mRNA’lar tıpkı kendi mRNA’larımız gibi çalışarak virüsü vücudumuza tanıtmaya aracı olmakta ve virüse karşı bizi uyarmayı amaçlamaktadır. Bu moleküller daha sonra kendi moleküllerimiz gibi yıkılarak vücuttan atılırlar.
- COVID-19 aşıları hastalığı önlemede etkili midir?
Klinik çalışmalarda, COVID-19 aşılarının hastalığa karşı koruyucu etkisinin yüksek olduğu gösterilmiştir. Aşının etkinliğinin uzun süreli olabilmesi için 2. doz Sinovac aşısının üzerinden 2 ay (60 gün) geçtikten sonra 3. doz aşının bir gereklilik olduğu unutulmamalıdır. 3 doz aşı olmuş kişilerin, 2 doz aşı olmuş kişilere göre hem hastalığa yakalanma oranında hem de hastaneye ve yoğun bakıma yatış oranlarının daha düşük olduğu unutulmamalıdır.
- COVID-19 aşılarının yan etkileri var mıdır?
Bugüne kadar COVID-19 aşılarına yönelik gerek yürütülen klinik çalışmalarda gerekse mevcut aşı uygulamalarında ciddi yan etkilere rastlanmamıştır. Aşılama sonrasında görülen yan etkiler sıklıkla hafif ve kısa süreli etkilerdir. Bunlar; yorgunluk, baş ağrısı, ateş, titreme, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan etkilerdir.
- Kimlere COVID-19 aşısı önerilmemektedir?
COVID-19’u geçirmekte olan kişilere, 1 ay içerisinde COVID-19’u geçirmiş (PCR testiyle doğrulanmış) kişilere ve aşının uygulanmasından önceki 10 gün içerisinde doğrulanmış bir COVID-19 vakasıyla temas etmiş kişilere uygulanmamaktadır.
- Hangi yaş grubuna uygulanabilir?
15 yaş üstündekiler ile kronik hastalığı bulunan 12 yaş üstündekilere COVID-19 aşısı uygulanabilmektedir.
- Gebelikte COVID-19 aşıları uygulanabilir mi?
COVID-19 gebelerde, gebe olmayanlara göre daha ağır seyretmekte ve daha fazla ölümle sonuçlanmaktadır. Birçok ülkede COVID-19, anne ölümlerinin birinci nedeni haline gelmiştir. Gebelikte inaktif ve mRNA aşısının uygulanmasına ilişkin veriler incelendiğinde gebelere aşı uygulaması tavsiye edilmektedir. Aşılar gebelik öncesinde ve gebeliğin başlangıcından itibaren her dönemde uygulanabilir. DSÖ, onay verdiği SARS-CoV-2 aşılarının gebelere de yapılmasını önermektedir. İnaktif aşılar gebelik döneminde güvenle kullanılan ve etkili aşılardır. Son dönemde geliştirilmiş olan mRNA aşılarının CDC tarafından yayımlanan 139.000 gebeyi kapsayan çalışmada da bu aşıların gebelerde etkili olduğu; anne, fetüs ve yenidoğan üzerine ciddi bir yan etkisinin olmadığı gösterilmiştir. mRNA aşıları canlı virüs içermez ve aşı etkinliğini artırmak için bir adjuvan kullanmaz. Aşılardaki mRNA hücre çekirdeğine girmez ve insan genomunu değiştiremez.
. Aşıdan sonra da maske, mesafe ve temizlik kurallarını uygulamaya devam etmek gerekir mi?
Aşı uygulandıktan sonra hastalığa karşı koruyuculuğun gelişmesi genellikle birkaç hafta alır. Bununla birlikte herkeste aynı düzeyde koruyuculuk gelişmeyebilir. Ayrıca aşılanan kişi kendisi korunuyor olsa bile virüsü aldıysa başkasına bulaştırabilir. Bu nedenle aşı uygulandıktan sonra da maske, mesafe ve temizlik kurallarına uyulması gerekmektedir.
Dr. Mehmet ERŞAN
Kütahya İl Sağlık Müdürü