Hastanemiz Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Yasemin Taşcı ve Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Pınar Korkmaz "Gebelerde Kovid 19 ve Aşı" konusunda bilinmeyenleri cevapladı.
GEBEDE COVID-19 VE AŞI
Pandemi sürecinde artan gözlemler ve bilgi birikimi gebelik ve doğumun ağır seyirli SARS-COV-2 enfeksiyonu açısından risk faktörü olduğunu göstermiştir. Gebede COVID-19 enfeksiyonundagörülen semptomlar erişkin semptomları ile farklı değildir. COVID-19 geçiren gebelerde komplikasyonlar özellikle de erken doğum, düşük ve preeklampsi riski artmaktadır. Ayrıca, yoğun bakıma yatışta ve anne ölümlerinde belirgin artış olduğu güncel çalışmalarda gösterilmiştir. Özellikle diyabetesmellitus, hipertansiyon ve ileri anne yaşı gibi risk faktörleri olan gebelerde hastalığın ağır seyretme ihtimali yüksektir. Gebelikte inaktif ve mRNA aşısının uygulanmasına ilişkin veriler incelendiğinde gebelere aşı uygulaması tavsiye edilmektedir. Gebelikte aşılama, enfeksiyona yakalanma riskini azaltır, kordon kanı ve anne sütüne koruyucu antikor geçişini sağlar.Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), onay verdiği SARS-CoV-2 aşılarının gebelere de yapılmasını önermektedir, ayrıca Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) ve AmericanCollege of ObstetriciansandGynecologists (ACOG) ve T.C. Sağlık Bakanlığı COVID-19 Bilimsel Danışma Kurulu da gebeler, emzirenler ve gebelik planlayanlara COVID-19 aşılarını önermektedir.
KSBÜ Evliya Çelebi Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
Doç. Dr. Pınar Kokmaz
Gebelikte kovid 19 enfeksiyonunun seyri nasıl ve pandemi döneminde gebelere neler önerirsiniz?
Sağlıklı erişkinlere göre gebelikte kovid 19 a yakalanma riskinde extra bir atış olmamasına karşılık eğer gebe enfeksiyona yakalanırsa enfeksiyonu ciddi geçirme olasılığı gebe olmayan kadınlara göre biraz daha yüksek.. Çünkü gebelikte annenin vücudunda meydana gelen fizyolojik değişiklikler sonucunda viral enfeksiyonların seyrinde özellikle 28. Hafta ve üstünde hızla kötüleşme olabiliyor. Ayrıca kovid 19 lu gebelerde preterm doğum, ölü doğum gibi gebelik komplikasyonlarının riskinde artış görülüyor. Gebelikte gebe olmayan kadınlara göre yoğun bakım ihtiyacında artış var. Kovidli gebelerde özellikle de semptom gösteriyorlarsa preterm doğum riskinde 2 kat artış var; bunun dışında preeklampsi, ölü doğum ve acil sezaryan riskinde de artış gösterilmiş. Özellikle alfa ve delta varyantlarında solunum sıkıntısı ve pnömoni tablosu daha sık görülüyor; yoğun bakım ve solunum desteği ihtiyacı daha fazla..
Kovid 19 lu gebe kadınların yaklaşık üçte ikisi hastalığı herhangi bir semptom görülmeden ya da nezle hafif grip benzeri semptomlarla atlatırken geri kalan üçte birlik kısmında ateş, öksürük, tat koku kaybı gibi semptomlar görülebiliyor; bu gebelerin bir kısmında hastalık zamanla kötüleşip hastaneye yatma ihtiyacına ve solunum sıkıntısı, pnömoni tablosu ve tromboembolik komplikasyonlara neden olabiliyor.
Özellikle 35 yaş üstü, aşırı kilolu ya da obez, eşlik eden hipertansiyon, diyabet gibi hastalığı olan gebelerde hastalığın şiddetli geçmesi ve hızlı kötüleşmesi ihtimali daha yüksek..
Sonuç olarak gebelik durumu kovid 19 enfeksiyonu için orta riskli kabul ediliyor. Gebelikte özellikle son 3 ayda aşısız ya da aşılı tüm gebelerin sosyal izolasyona dikkat etmesi ve yakın teması sınırlaması , maske takması, hijyene extra dikkat etmesi gerekiyor. Bunun dışında tromboembolik komplikasyonları önlemek için hareketlilik, bol su içme, düzgün beslenme, D vit desteği de unutulmamalı
Gebelere kovid 19 için aşı yaptırmalarını öneriyor musunuz?
Dünyada ve ülkemizde gebelikte kovid 19 enfeksiyonundan korunmak için 2 doz aşı yapılması önerilmektedir. İngiltere ve Amerika gibi ülkelerde 18 yaş üstü gebelere ve hatta 16-17 yaşındakilere çift doz aşı öneriliyor ki önceden bu yaş grubunda öneri yüksek riskli grubun aşılanması şeklindeydi. Aşı hem anne hem bebek için enfeksiyonun getirebileceği preterm doğum ve şiddetli enfeksiyona bağlı yoğun bakım riskinde artış gibi durumlardan korunmayı sağlar.. ancak aşı konusunda son karar gebeye aittir.
Mevcut uygulanan aşı virüsün spike protein antijenini kodlayan mRNA içeren ve uygulama sonrasında konakçı hücresinde bu proteinin ekspresyonu ile hücresel immün cevabı ve nötralizan antikor gelişimini sağlayan, canlı virüs içermeyen bir aşı..
Aşı ile gebelerde ciddi kovid enfeksiyonu geçirme riskinde azalma; prematur doğum riskinde azalma sağlamak mümkün.. ayrıca olasılıkla aşı ile ev halkına virüsün yayılımı da azalıyor.
Özellikle kalabalık bir evde yaşıyorsanız, ev halkında sağlık çalışanı ya da işi gereği diğer insanlarla sık teması olan biri varsa; bulunduğunuz yerde kovid 19 enfeksiyonu yaygınsa, ev dışında diğer insanlarla temas etmek durumundaysanız, diyabet hipertansiyon gibi eşlik eden hastalıklarınız varsa, aşırı kilolu/obezseniz, 35 yaş üstündeyseniz ve 28. Gebelik haftası ve üstündeyseniz yüksek risk altındasınız.
Canlı virüs içermeyen bir aşı olduğundan gebeliğin herhangi bir döneminde aşı yapılabilir ilk 3 aydan sonraya ertelemenin daha güvenli olduğuna dair bir kanıt yok.. tek doz aşı ile de belli oranda korunma sağlamak mümkün ama özellikle delta varyantına karşı iki doz aşılama öneriliyor. İlk dozdan sonra 2. Doz için 8 hf süreyle beklenmesi öneriliyor. Gebelikte aşılamanın son üç aydan ya da doğumdan önce tamamlanmış olması öneriliyor.
Yapılan çalışmalarda aşılama sonucu gelişen koruyucu antikorların plasentadan geçtiği ve bebeğin de bağışıklık kazanmasına yardımcı olduğu görülmüş.
Bu aşılar gebelikte güvenli mi? Yan etkileri neler?
İngiltere’de aşılama programının başlangıcından beri 148.000 gebeye mRNA aşıları uygulanmış ve herhangi bir güvenlik sorunu ya da ciddi yan etki raporlanmamış.
Bu aşılar ruhsatlandırılma aşamasında iken önce hayvan modellerinde daha sonra çok sayıda insan üzerinde denenmiş ancak etkinlik ve güvenlikleri gebe kadınlar üzerinde denenmemiştir; ama aşılanan gebelerde yapılan çalışmalar aşı sonrası kovid 19 enfeksiyonuna karşı antikor gelişimi olduğunu yani aşının gebelerde de etkili olduğunu ortaya koyuyor. Bu aşılar yeni üretilen aşılar olduğundan aşılı annelerden doğan bebeklerdeki uzun dönem etkileri henüz bilinmiyor.. Ama aşı hakkında bildiklerimiz de var:
Ayrıca bu çalışmalara göre aşıya bağlı yan etki sıklığı gebe olan ve olmayan kadınlarda benzer oranda; çoğu hafif ve kısa sürede ortadan kaybolan yan etkilerdir. En sık görülen yan etkiler aşılama yerinde kızarıklık/şişlik/ağrı, baş ağrısı, halsizlik, kas ve eklem ağrısıdır ve bu yan etkiler gebeliğin gidişatında bir probleme neden olmaz. Nadir görülen ciddi yan etkiler ise alerjik reaksiyon ve pıhtılaşma bozukluklarıdır (Astra zeneca aşısı için uyarı var!)
- bu aşılar canlı virüs içeren aşılar değil.. gebelikte uygulanan diğer canlı virüs içermeyen aşılara bağlı herhangi bir sorun izlenmediğinden bu aşılarla ilgili olarak da sorun olması beklenmemekte
- Aşılar canlı virüs içermediğinden kovid 19 enfeksiyonuna neden olması söz konusu değil
- Kovid 19 aşılarının içeriğinde gebe ya da bebeği için zararlı maddeler bulunmamakta.. mRNA aşılarının uygulamadan sonraki birkaç gün içinde yıkıldığı biliniyor; yani aşıdan geriye kalan bir mRNA parçası yok..
- Çalışmalarda aşılanmış olan ve çoğu gebeliğinin son üç ayında olan 40.000 gebede gebelik kaybı, preterm doğum, ölü doğum, haftasına göre zayıf bebek ya da gelişme geriliği olan bebek doğurma riskinde aşıya bağlı bir artış olmadığı gösterilmi
Emziren Anneler için Önerileriniz Neler?
Aşılar emziren annelere de önerilmektedir. Aşı içeriğinin anne sütüne ordan da bebeğe geçtiğine dair kanıt yok. Dolayısıyla aşı olunca emzirmeyi kesmek önerilmiyor.
KSBÜ Evliya Çelebi Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Prof. Dr. Yasemin Taşcı