Yaz aylarının gelmesiyle birlikte Kütahya Sağlık Bilimleri Üniversitesi Evliya Çelebi Eğitim ve Araştırma Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğretim Görevlisi Türkan Paşalı Kilit aşırı sıcakların insan sağlığı üzerinde etkileri ve sıcaktan korunmak gerektiğini, özellikle çocuk ve yaşlıların daha fazla dikkat etmesi gerektiğini belirterek önemli bilgiler verdi.
Dr. Paşalı Kilit konu hakkında şu ifadelere yer verdi;
“Vücut sıcaklığı, metabolizmanın neden olduğu ısı ile çevrenin etkisiyle kaybedilen ya da alınan ısıya ve bunların arasındaki dengeye bağlıdır. Normalde sıcaklara karşın vücudumuzun ısısı terleme ile kontrol altında tutulur. Ancak hava sıcaklığının çok artması durumunda terleme azalır, özel yöntemler uygulanmazsa ısı artışı hızlanır ve sonuçta doku hasarı ve ölüme kadar gidebilen olumsuzluklar ortaya çıkar.
Yaz aylarında hava sıcaklıklarının yükselmesi ile birlikte nem oranın da yükselmesi, çocuklar ve yaşlılarla birlikte; kalp, astım, diyabet gibi kronik rahatsızlığı olanları da olumsuz etkilemektedir. Mevsim normallerinin üzerine çıkan sıcaklıklar aşırı nemin etkisiyle ciddi sağlık sorunlarına neden olurken, dikkat edilmediği takdirde hayati tehdit edecek boyutlara varabilir.
Sıcak Çarpması Nedir?
Güneş çarpması olarak da bilinen, sıcak çarpması uzun süre yüksek sıcaklıklara maruz kalmakla ve/veya vücudun aşırı miktarda ısı üretmesinden doğan nedenlerle ortaya çıkmaktadır.
Sıcak bir ortamda insan vücudu, kan akışını geriye doğru artırarak terleme olayını gerçekleştirir. Sıcak havayı soluk verme yoluyla dışarı atarak kendisini fazla ısıdan kurtarır. Dolayısıyla vücudun normal sıcaklığı dengede tutulur. Uzun süre yüksek sıcaklığa veya güneşe maruz kalındığında bu mekanizmalar tam olarak görevini yapamaz ve ısı nedenli belirtiler ortaya çıkar. Daha ileri durumlarda organ yetmezliği ve tedavi olunmadığı durumlarda ciddi, hatta ölümcül sonuçlar doğurabilir.
Sıcak çarpmasının ilk aşaması, aşırı miktarda sıvı ve terdeki tuz kaybıyla oluşan halsizlik durumuna sıcak bitkinliği denir. Vücut normal sıcaklığını dengede tutamaz duruma geldiğinde de sıcak çarpmasının tüm belirtileri kendini gösterir. Kalın giyinmek, çok yemek yemek ve/veya fazla alkol tüketmek de sıcak çarpmasını tetikleyebilir.
Sıcak Çarpması Belirtileri Nelerdir?
Sıcak ve kuru cilt, terleyememe, ciltte önce kızarma daha sonra soluk ve morumsu bir renk oluşması, normalden daha hızlı soluk alıp verme, nabzın hızlanması, vücut sıcaklığının hızlı bir şekilde 40 derece ve üzerine çıkması, baş ağrısı, kas krampları, büyümüş göz bebekleri, tutarsız konuşmalar, çevreyi tanıyamama, şaşkınlık, agresif konuşma ya da davranışlar, ajitasyon ve halüsinasyonlar, uyuklama ya da sersemlik hali, havale geçirme, bilinç kaybıdır.
Sıcak Çarpmasında Kimler Risk Altındadır?
Özellikle;
4 yaşından küçük çocuklar
65 yaş üzeri yaşlılar
Açık alanda çalışanlar
Aşırı kilolular
Hamileler
Kronik hastalığı(şeker hastalığı, kalp damar hastalığı, beyin damar hastalıkları, psikolojik hastalıklar, kronik solunum sistemi hastalıkları, karaciğer hastalıkları, böbrek hastalıkları)olanlar, Alkol bağımlıları, rekli ilaç kullananlar(tansiyon düşürücü, idrar söktürücü, depresyon ve uyku ilaçları), Sokak çocukları ve evsizler yüksek risk altındadırlar.
Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalıdır?
Sıcak çarpması acil bir durumdur. Gerekli müdahale yapılmazsa ölüme neden olabileceği unutulmamalıdır. Sersemlik, baş ağrısı, aşırı yorgunluk, gerginlik, şiddetli kas ağrıları, yüksek ateş, mide bulantısı, havale geçirme ya da bilinç kaybı yakınmaları görüldüğünde acil olarak doktora başvurmak gerekir.
Doktora Gitmeden Önce Acil Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Hasta serin bir yere alınmalı, ateşi varsa üzerindeki giysiler çıkarılmalı, düz bir zemine sırt üstü yatırılarak ayakları yukarı kaldırılmalıdır. Cilt üzerinden soğutma yapılmalıdır. Bunun için koltukaltı, kasık ve dirseklere soğuk uygulanabilir.
Hastanın bulunduğu ortamı soğutmak için her türlü yöntem değerlendirilmelidir (klima, vantilatör vb.)
Bilinci açık hastaya bol sıvı içecek içirilmelidir, bilinci kapalı olanlarda sıvının akciğerlere kaçma riski olduğu için bundan kaçınılmalıdır. Eğer hastanın bilinç durumu bozulmuşsa, oksijen tedavisi verilmelidir, bu nedenle hemen ambulans çağrılması ve hastanın sağlık kuruluşuna acilen ulaştırılması gerekmektedir.
Sıcak çarpmasından korunmak için neler yapılmalıdır?
Yaz aylarında kalın giyinmek, çok yemek yemek ve/veya fazla alkol tüketmekten kaçınılmalıdır.
Beslenme açısından yağlı ve kızartılmış yiyeceklerden uzak durulmalı. Sindirimi kolay yiyecekler tercih edilmelidir.
Günlük sıvı ihtiyacınızı ihmal etmeyin 2.5-3 litre su ile birlikte vücudun kaybettiği elektrolitler için minarelli su tüketmeyi unutmayın.
Mevsim şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli, pamuklu, hafif ve bol giysiler giyilmelidir.
Güneşe çıkılacaksa geniş kenarlı şapka takmalı hatta şemsiye kullanılmalıdır.
Sıcak havalarda sabah 10:00 ile öğleden sonra 16:00 saatleri arasında çocuklar, yaşlılar, akciğer ve kalp damar hastalığı gibi ek hastalığı olanlar doğrudan güneş ışığına maruz kalmamalıdırlar.
Dışarı çıkmanız zorunlu ise en az 40 koruma faktörlü (SPF) kremler kullanılmalıdır. .
Spor için akşam saatlerini seçin.
Soğuk ya da sıcak su yerine ılık su ile duş almayı tercih edin.
Klimayı 23-24 derece arasında çalıştırın. Klimaların nem alıcı özelliğini devreye sokmak daha sağlıklı olacaktır.
Sıcaklık artışının sadece insanları değil tüm canlıları etkilediğini unutmamak, çevremizdeki hayvanları ve bitkileri susuz bırakmamak için de gerekli önlemleri almak gerekir.
Diyabet ve yüksek tansiyon hastaları düzenli doktor kontrolünde olmalı, eğer yüksek tansiyon hastası ise ilaçlarını düzenli almalıdır.
GÜNEŞ YANIKLARI
Güneş, çok önemli; ısı, ışık, enerji ve yaşam kaynağıdır. Güneş ışığı mutluluk verir ve D vitamini sentezinden sorumludur. Ancak güneş ışınlarına bilinçsizce maruz kalmak öncelikle güneş yanığı ile birlikte kahverengi renk değişiklikleri, foto alerji ve güneşle tetiklenebilen pek çok hastalığa neden olabilir. Uzun vadede ise deride tamiri mümkün olmayan DNA hasarına yol açan başta malign melanom olmak üzere deri kanserleri, göz ve deride erken yaşlanma bulguları kendini gösterir. Bu nedenle zararlı etkilerine maruz kalmadan güneş ışığından yararlanmak amaçlanmalıdır.
Güneş Yanığı Nedir, Nasıl Oluşur?
Güneş yanığı derinin güneş ışığına kısa sürede ve yoğun olarak maruz kalması sonucu oluşan deri rahatsızlığıdır. Uzun süre güneşe maruz kalındığında ultraviyole ışınları; ciltte önce kızarıklık, daha uzun süreli hasarlarda da içi su dolu baloncuklara sebep olur. Kızarıklık, ağrı, şişme güneşten 2-4 saat sonra başlar, 24 saatte maksimuma ulaşır. Bu birinci derece yanıktır. İçi su dolu kabarcıklar olduğunda yanık artık ikinci derece olmuş demektir. Üçüncü derece yanıklarda kabuklanmalar olur, güneş üçüncü derece yanığa sebep olmaz.
Güneş Yanığının Nedenleri
Güneş yanığının nedeni derinin aşırı miktarda ultraviyole ışınlarına maruz kalmasıdır. Ultraviyole ışınları 3 farklı ışın üretir. Bunlar UVA, UVB ve UVC ışınlarıdır.
Güneş yanığının en belirgin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz;
Kızarık ve ağrılı deri yüzeyi (eritem)
Normalden daha sıcak ve gergin bir deri.
Birkaç güne pullanıp, soyulmaya başlayan deri.
Şiddetli güneş yanığı ise aşağıdakilere belirtilere neden olabilir:
Deride sertleşme
Deride şişme(ödem)
Üşüme
Yüksek ateş (38 derece ve yukarısı)
Halsizlik
Hızlı nabız ve nefes alma
Susuzluk hissi
Gözlerin ışığa hassas hale gelmesi
Mide bulantısı ve baş ağrısı
Güneş Yanığı Nasıl Geçer?
Güneş yanığında ağrı ve sıcaklık hissi, 48 saat sürer. Nemlendirici kremler günde üç kere uygulanırsa kişiyi rahatlatır. Bu kremlere iki gün devam edilmelidir. Çok kalın, yağlı merhemler kullanılmamalıdır. Bu durum kişiyi daha sıcak tutarak terlemesini engeller.
•Soğuk banyo yaptırılabilir ve yanık yerler günde birkaç kez soğuk su ile ıslatılmış steril bir bezle silinebilir. Küçük bir havluyu su ile ıslatın ve yanık olan alanlara hafifçe uygulayın. Bunu 15 dakika kadar uygulayın ve gün içinde 4-5 kere tekrarlayın.
•Yanıklar olduğunda çocuğa bol su içirilmelidir. Bu durum, hastalık hissini önler.
•Bir hafta içinde soyulmalar başlar, deriye nemlendirici kremler sürmek gerekir. Vazelin uygulamayın çünkü bu hava temasını önler ve hava teması iyileşme için gereklidir.
•Deri su toplar ve patlarsa, üzerindeki ölü deriyi temiz, küçük bir makasla temizlemek gerekir. Sonra da antibiyotikli bir krem sürülmelidir.
•Merhemi günde üç kez yıkayıp, tekrar sürmek gerekir. Derinin su topladığı durumlarda, bir sağlık kuruluşuna başvurulup tedaviye başlanmalıdır.
Güneş yanıklarında yapılan sık yanlışlıklardan biri; yanık yerine, diş macunu, yoğurt veya yoğun merhemler sürmektir. Bunların hem faydası yoktur, hem de temizlenmesi zordur. Diğer bir hata da güneşten koruyucu losyonlarla, bronzlaştırıcı losyon veya yağları karıştırmak, koruyucu yerine bronzlaştırıcı kullanmaktır.
Güneş Yanığı Nasıl Geçer, Tedavisi Nedir?
Güneş yanığı tedavisi ilk müdahale çok önemlidir. 2. ve 3. derece yanıklarda ise vakit kaybetmeden en yakın hastane kuruluşuna başvurulmalıdır. Güneş yanığı durumunda yaranın acısını alıp kişiyi rahatlatacağı düşüncesi ile yanık bölgesine yoğurt ve diş macunu sürülmesi son derece yanlış bir uygulamadır. Tıbbi etkisi bilinmeyen ve bakteri üremesine yol açabilecek bu maddelerin yanık sahasında sürülmesinden mutlaka kaçınılması gerekmektedir. Bunun yerine doktorun önereceği ilaçlar ve uygulamalardan faydalanılmalıdır.
İkinci derece yanıklar su toplaması ile karakterlidir ve birinci derece yanıklardan daha derin bir yanık yaralanmasına işaret eder. Su toplaması olan güneş yanığı sahaları açık yara olarak kabul edilmelidir ve bir plastik cerrah tarafından yapılacak değerlendirmenin ardından kimi hastalarda kapalı pansumana geçilmesi gerekebilmektedir. Su toplaması olan sahanın genişliği arttıkça, bu durumun vücut için daha belirgin zarara yol açacağı unutulmamalıdır. Özellikle kronik böbrek yetmezliği, alkolizm, kalp hastalığı gibi ek hastalıkların ya da durumların varlığında, geniş yüzeyleri kaplayan ikinci derece yanıklarda damar içi yoldan serum tedavisi gerekebilmektedir. Güneş yanığı olan hastalarda sıklıkla 5-7 gün içerisinde tam iyileşme beklenmektedir.”